Policistični jajnici – simptomi, dijagnoza, lečenje.
Policistični jajnici – PCOS (Sindrom policističnih jajnika)
Policistični jajnici ili Sindrom policističnih jajnika (PCOS) je najčešća hormonska bolest kod žena u reproduktivnom periodu čija se učestalost procenjuje na čak 8-18% populacije, odnosno, smatra se da svaka deseta žena ima ovaj problem.
Policistični jajnici su najčešći endokrinološki poremećaj kod žena koji dovodi do neplodnosti odnosno anovulacije. Ovaj sindroma kao i smanjena funkcija žutog tela predstavljaju dva osnovna endokrinološka poremećaja kod žena koja dovode do poremećaja u menstrualnom ciklusu a posledično i do neplodnosti (ili subfertilnosti).
Policistični jajnici – predstavljaju komplikovanije vrste cista, koje pored ginekološkog lečenja iziskuju i endokrinološko lečenje. Policistične jajnike prati ozbiljniji hormonski disbalans, koji sa sobom vuče niz drugih simptoma – neredovna menstruacija, akne, maljavost, gojaznost, gubitak kose, povišen šećer u krvi, insulinemiju.
Sindrom policističnih jajnika (PCOS):
- Najčešći endokrini poremećaj kod žena
- Jedan od vodećih uzroka izostanka ovulacije
- Insulinska rezistencija i izostanak insulinske signalizacije imaju ključnu ulogu u nastanku PCOS-a
Policistični jajnici – Simptomi
Sindrom karakteriše niz udruženih simptoma, od kojih su najčešći: uvećani jajnici sa brojnim vodenim cistama, poremećaj menstrualnog ciklusa, pojačana maljavost, pojava akni i gojaznosti centralnog tipa, opadanje kose i smanjena otpornost ciljnih organa na insulin (insulinska rezistencija).
Policistični jajnici, odnosno hiperandrogene anovulacije, se karakteriše niskim vrednostima Folikulostimulirajućeg hormona (FSH), povišenim vrednostima Luteinizirajućeg hormona (LH) i povišenom insulinskom rezistencijom. Rezultat je povišena aktivnost androgena (muških polnih hormona).
Policistični jajnici se mogu javiti već u pubertetu i karakterišu se:
- Poremećajem menstruacionog ciklusa odnosno
- oligomenorejom (proređeni ciklusi koji se javljaju na više od 6 nedelja) ili
- amenorejom (izostanak ciklusa u dužem vremenskom periodu)
- Prisutnim policističnim jajnicima na ultrazvuku
- Povišenim vrednostima androgena, LH i poremećenim odnosom LH/FSH
- Anovulacijom i sterilitetom
- Aknama , hirzutizmom (pojačana maljavost), masnom kožom
- Određen broj pacijentkinja ima problem sa gojaznošću
Jedna od karakteristika sindroma policističnih janika je i insulinska rezistencija ili neosetljivost na insulin, zbog čega dolazi do hiperinsulinemije i povišenja nivoa šećera u krvi a ove pacijentkinje su u riziku od oboljevanja od šećerne bolesti i hipertenzije.
Klinička slika kod pacijentkinja može biti veoma šarenolika. Neke pacijentkinje imaju blaži oblik bolesti i osim nalaza na ultrazvuku nemaju drugih simptoma, dok kod drugih paciientkinja može biti izražena, gojaznost, hirzutizam, poremećaj menstruacionog ciklusa, žedj, znojenje, lakše umaranje, nervoza, spontani pobačaji.
Šta se dešava u telu ako postoji insulinska rezistencija?
- Ćelije našeg organizma najveći deo energije dobijaju iz glukoze – glavne vrste šećera koju naše telo koristi kao gorivo;
- Insulin – hormon pankreasa koji omogućava ulazak glukoze u ćelije, prestaje da obavlja svoju funkciju;
- Glukoza ne može da uđe u ćelije i nagomilava se u krvi;
- Pankreas luči još više insulina, u pokušaju da ipak ubaci glukozu u ćelije i tako ih nahrani;
- Kao rezultat, u telu nastaju povećane koncentracije glukoze i insulina;
- One povećavaju rizik od nastanka dijabetesa i srčanih oboljenja.
Javlja se kod žena od 20 do 30 godina, u 95 odsto slučajeva kod onih koje nisu rađale. Kod 70 odsto pacijentkinja sa ovim sindromom postoji insulinska rezistencija.
Spotani pobačaji su učestaliji kod pacijentkinja sa insulinskom rezistencijom i hiperinsulinemijom zbog narušene regulacije metabolizma šećera.
Šta je test opterećenja glukozom?
- Test krvi kojim se utvrđuje nivo šećera i insulina u krvi;
- Radi se nakon obroka ili tako što u laboratoriji popije određena količina glukoze, a zatim se u određenim vremenskim razmacima vadi krv;
- Traje 2-3 sata;
- Služi za dijagnostiku poremećaja odgovora organizma na metabolizam šećera.
Policistični jajnici – Dijagnoza
Tačan uzrok nastanka PCOS-a nije još uvek potpuno jasan. Poslednjih godina uočena je povezanost sindroma policističnih jajnika i povišenog nivoa insulina koji po nekim stručnjacima predstavlja centralni događaj u nastanku i razvoju PCOS-a. Dijagnozu svakako uspostavlja ginekolog nakon ultrazvučnog pregleda, uzete anamneze bolesti i posle uradjenih osnovnih laboratorijskih analiza.
Pored UZ pregleda rade se biohemijske laboratorijske pretrage u smislu odredjivanja nivoa šećera, holesterola i triglicerida u krvi, insulinemije, test na insulinsku rezistenciju i test opterećenja glukozom.
Veoma često se događa da žene godinama ne prepoznaju ovo oboljenje ili da ga ne leče, što može dovesti do brojnih ozbiljnih posledica, među kojima su povećana incidenca spontanih pobačaja, kardiovaskularni problemi i povaćan nivo masnoća u krvi koji pacijentkinju uvodi u metabolički sindrom. Zato je važno da žene ne ignorišu nijedan od simptoma koji uoče kako bi problem što pre bio dijagnostifikovan i kako bi se krenulo sa lečenjem.
Ultrazvučni nalaz kod Sy policističnih jajnika
Na ultrazvučnom pregledu imamo veoma karkterističnu sliku. Jajnici su uvećani i do dva puta, zadebljale kapsule ispod koje su poput ogrlice raspoređeni brojni folikuli.
Policistični jajnici – terapija
Pristup lečenju PCOS-a je individualan i zavisi od godina pacijentkinje, poremećaja ciklusa, nivoa insulina, gojaznosti, želje pacijentkinje za trudnoćom itd.
Postoji pet glavnih mera za lečenje pacijentkinja sa policističnim jajnicima u zavisnosti od kliničke slike:
- 1.) Smanjenje telesne težine i korekcije u ishrani (prva i najbitnija mera).
Smatra se da pad telesne težine kod gojaznih pacijentkinja od 5% može ponovo dovesti do ovulacijskog ciklusa i bitno pomoći lečenju neplodonosti.
- 2.) Fizička aktivnost
Vežbanje je važno jer podstiče celo telo da bude aktivnije, pa tako i ćelije da bolje reaguju na insulin, dnevna šetnja. sportske aktivnosti, kvalitetno spavanje, zdravi doručak, puno sunca, odsustvo stresa, duboka hidratacija.
- 3.) Prestanak pušenja
- 4.) Farmakološki pristup
Kod lečenja lekovima postoji čitav niz preparata koji mogu da se primene u zavisnosti od simptoma koje lečimo. Lečenje neplodonosti podrazumeva primenu lekova za stimulaciju ovulacije kao i primenu lekova koji pojačavaju osetljivost na insulin kod pacijentkinja sa insulinskom rezistencijom (Myoinozitol, Metformin, Glucofage). U fazi ispitivanja je i lek Ozempic.
Myoinozitol je dodatak ishrani koji u kombinaciji sa Folnom kiselinom i vitaminom B6, pomaže regulaciji metabolizma i regulaciji funkcije jajnika i može biti koristan kod sindroma policističnih jajnika (PCOS), inzulinske rezistencije te može pomoći kod sprečavanja nastanka gestacijskog dijabetesa-
Kod pacijentkinja kod kojih je glavni probleme neredovan menstruacioni ciklus koriste se hormonski preparati na bazi progestagena kao i oralne kontaceptivne pilule.
- 5.) Hiruško lečenje (resekcija jajnika i elektrokauterizacija jajnika ili drilling)
Ova mera za lečenje je danas dosta potisnuta usled primene novih vrsta lekova i stimulatora ovulacije.
Osnovne preporuke za lečenje insulinske rezistencije su iste kao i za PCO-Sy — pravilna ishrana, redovna fizička aktivnost i lekovi ili dodaci ishrani.
Ishrana je najvažniji faktor kod regulisanja insulinske rezistencije, ali se ne sme zanemariti ni fizička aktivnost. Šećer i belo brašno je potrebno potpuno izbaciti iz ishrane. Neophodna je ishrana bazirana na biljnim namirnicama koje su neprerađene, nerafinisane, bez aditiva, konzervanasa i rafinisanih šećera.
Preporuke za korekcije u ishrani
- Ukupan dnevni unos ugljenih hidrata ne treba da bude veći od 45 odsto od ukupnog energetskog unosa i potrebno ga je rasporediti na sva tri obroka,
- Važno je izabrati namirnice koje predstavljaju dobar izvor ugljenih hidrata – integralni ražani hleb, integralni pirinač, leblebije.
- Svaki obrok treba da sadrži namirnice bogate proteinima, kao i masti.
- Povrće je neizostavni deo svakog obroka.
- Umesto slatkiša može se jesti voće, orašasti plodovi, čokolada sa min 75 odsto kakao mase, ali u umerenim količinama.
Korigovanje insulinske rezistencije dovodi do urednijih menstrualnih ciklusa kod žena sa PCOS, i srazmerno tome, manjeg stepena ginekološkog obolevanja kasnije, u smislu hiperplazije endometrijuma i drugih premalignih i malignih promena.
San je veoma bitan da bi se kontrolisao stepen stresa. Dovoljnom količinom sna reguliše se količina kortizola – primarnog hormona stresa. Te se na taj se način održava i sveukupna hormonska ravnoteža.
U toku terapije su naravno neophodne češće ultrazvučne kontrole kod nadležnog ginekologa koje ponekad uključuju i hormonske laboratorijske analize.
Zbog angažovanosti više ginekologa u ordinaciji potrebno je u tel. razgovoru naglasiti ime lekara koga želite odabrati za vaš pregled!
Hormonske analize kod dr Radovića folikulometriju, testove ovulacije zakažite još danas, pozivom telefona na ovom linku KONTAKT.
Autori:
- IT-SEO i medicinski tim
- dr M. Radovića — BIOGRAFIJA.