21 нов Karcinom grlica materice
Šta je karcinom grlica materice?
Karcinom grlica materice, poznat i kao rak grlića materice, predstavlja maligni tumor koji se razvija u donjem delu materice, poznatom kao grlić materice. Ova bolest najčešće nastaje iz abnormalnih ćelija koje se formiraju u sluzokoži grlića materice. Karcinom grlica materice može biti invazivan, što znači da se širi u okolna tkiva i organe, ili neinvazivan, kada ostaje unutar sluznice.
Karcinom grlica materice je jedan od najčešćih ginekoloških karcinoma kod žena. Rana dijagnoza i pravovremeno lečenje su od ključnog značaja za uspešno izlečenje i poboljšanje kvaliteta života pacijentkinja. Kada se karcinom grlića materice otkrije u ranoj fazi, postoje različiti tretmani koji se mogu primeniti u zavisnosti od stadijuma bolesti.
Kako i zbog čega nastaje karcinom grlica materice?
Karcinom grlica materice se najčešće povezuje sa infekcijom humanim papiloma virusom (HPV). Ovaj virus se prenosi seksualnim putem i većina seksualno aktivnih žena će se u nekom trenutku svog života inficirati HPV-om. Iako većina infekcija prolazi bez problema, neki tipovi HPV-a mogu izazvati promene u ćelijama grlića materice koje mogu dovesti do raka.
Osim HPV-a, drugi faktori rizika uključuju:
- Pušenje: Toksini iz duvana mogu oštetiti DNK ćelija grlića materice.
- Imunološki sistem: Slabiji imunološki sistem može otežati organizmu da se bori protiv HPV infekcije.
- Dugotrajna upotreba oralnih kontraceptiva: Neka istraživanja sugeriraju povezanost između dugotrajne upotrebe pilula za kontracepciju i povećanog rizika od karcinoma grlića materice.
- Više porođaja: Žene koje su imale više porođaja mogu biti u većem riziku.
Patofiziologija bolesti
Patofiziologija karcinoma grlica materice obuhvata niz složenih bioloških procesa. HPV inficira epithelialne ćelije grlića materice, što može dovesti do njihove transformacije. Tokom vremena, ove promene mogu rezultirati displazijom, koja predstavlja prekancerozno stanje. Ako se ne leči, displazija može napredovati ka invazivnom raku.
U osnovi ovog procesa nalazi se poremećaj regulacije ćelijskog ciklusa i apoptoze (programirane smrti ćelija). Mutacije u genima kao što su TP53 i Rb mogu doprineti nekontrolisanom rastu ćelija. Ove malignantne ćelije mogu zatim prodrijeti u dublje slojeve tkiva i metastazirati na druge delove tela.
Epidemiologija
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO), karcinom grlica materice je drugi najčešći rak među ženama širom sveta, sa oko 570.000 novih slučajeva svake godine. Najveći broj slučajeva zabeležen je u zemljama u razvoju, gde su resursi za prevenciju i lečenje ograničeni.
U Srbiji, karcinom grlica materice predstavlja značajan zdravstveni problem, sa stopom incidencije koja se može smatrati visokom. Redovni ginekološki pregledi i Papanikolau test (PAP test) su ključni za ranu detekciju i smanjenje smrtnosti od ove bolesti.
Tok bolesti
Tok karcinoma grlica materice varira od pacijentkinje do pacijentkinje, a zavisi od stadijuma bolesti u trenutku dijagnostike. U ranim stadijumima, karcinom može biti asimptomatski ili uzrokovati blage simptome. Kako bolest napreduje, simptomi postaju izraženiji.
Postoje četiri stadijuma karcinoma grlica materice:
- Stadijum I: Tumor je ograničen na grlić materice.
- Stadijum II: Tumor se širi izvan grlića materice u okolna tkiva, ali ne zahvata zidove karlice.
- Stadijum III: Tumor zahvata zidove karlice ili donje trećine vagine.
- Stadijum IV: Tumor se širi na udaljene organe, kao što su pluća ili jetra.
Zbog kojih simptoma se pacijentkinje najčešće javljaju na pregled?
Pacijentkinje se najčešće javljaju na pregled zbog sledećih simptoma:
- Neobjašnjivo krvarenje između menstruacija ili posle menopauze
- Produženo krvarenje tokom menstruacije
- Bolovi tokom seksualnog odnosa
- Abnormalni vaginalni iscedak
- Bolovi u donjem delu stomaka ili karlici
Važno je napomenuti da ovi simptomi ne moraju nužno značiti da žena ima karcinom grlica materice, ali je svakako potrebno konsultovati lekara radi daljih ispitivanja.
Dijagnostika – karcinom grlica materice
Dijagnostika karcinoma grlica materice obuhvata nekoliko koraka:
- Ginekološki i Kolposkopski pregled: Lekar obavlja pregled i uzima uzorke sa grlića materice.
- Papanikolau test (PAP test): Ovaj test pomaže u otkrivanju abnormalnih ćelija koje mogu ukazivati na displaziju ili karcinom.
- HPV testiranje: Testiranje na prisustvo HPV-a može pružiti dodatne informacije o riziku od razvoja karcinoma.
- Biopsija: Uzimanje uzorka tkiva za laboratorijsku analizu kako bi se potvrdila dijagnoza.
- Dodatne dijagnostičke procedure: U zavisnosti od nalaza, lekar može preporučiti ultrazvuk, CT ili MRI skeniranje kako bi se procenilo širenje bolesti.
Načini lečenja za karcinom grlica materice po stadijumima bolesti
Lečenje karcinoma grlica materice zavisi od stadijuma bolesti i može uključivati različite pristupe:
Na početku ćemo se fokusirati na ključne razlike u lečenju karcinoma grlića materice između stadijuma IA i IB. Ova dva stadijuma predstavljaju početne faze bolesti, ali sa značajnim razlikama u veličini i širenju tumora, što zahteva različite terapijske pristupe.
karcinom grlica materice – Stadijum IA
Stadijum IA karcinoma grlića materice podrazumeva mikroinvazivni karcinom, gde tumor ne prelazi 5 mm u dubinu i 7 mm u širinu. Ovaj stadijum se najčešće otkriva slučajno, tokom rutinskog ginekološkog pregleda ili nakon biopsije uzete zbog sumnje na prekancerozne promene.
Lečenje stadijuma IA
Budući da se radi o veoma ranoj fazi bolesti, kod stadijuma IA najčešće se primenjuje konzervativni hirurški pristup. Najčešće metode lečenja su:
- Konizacija: Ova metoda podrazumeva hirurško uklanjanje dela grlića materice (konus) u kome se nalazi tumor. Ovim zahvatom se u potpunosti uklanja tumor, uz očuvanje preostale zdrave površine grlića. Konizacija se smatra dovoljnom metodom lečenja ukoliko su rubovi resekcije čisti, a dubina invazije tumora manja od 3 mm.
- Trahelektomija: Ova metoda podrazumeva uklanjanje celog grlića materice, uz očuvanje tela materice. Ovaj zahvat se primenjuje kod mladih žena koje žele da sačuvaju mogućnost rađanja, a kod kojih je tumor manji od 2 cm i ne zahvata telo materice.
- Radikalna trahelektomija: Ova metoda podrazumeva uklanjanje celog grlića materice zajedno sa delimičnim uklanjanjem tela materice i gornjeg dela rodnice. Primenjuje se kod slučajeva gde je tumor nešto veći, ali i dalje ograničen na grlić.
Kod svih ovih hirurških metoda, izuzetno je važno da hirurg pregleda i ukloni sve limfne čvorove u maloj karlici, kako bi se isključilo eventualno širenje bolesti. Ukoliko se tokom operacije ispostavi da tumor ipak ima dublje invaziju ili zahvata limfne čvorove, primenjuje se dodatna radioterapija.
karcinom grlica materice – Stadijum IB
Stadijum IB karcinoma grlića materice podrazumeva tumor koji je vidljiv golim okom i zahvata više od 5 mm u dubinu i/ili 7 mm u širinu. Ovaj stadijum se najčešće otkriva tokom rutinskog ginekološkog pregleda ili nakon abnormalnog Papa testa.
Lečenje stadijuma IB
Kod stadijuma IB karcinoma grlića materice, hirurško lečenje postaje agresivnije u odnosu na stadijum IA. Najčešće primenjivane metode su:
- Radikalna histerektomija: Ova metoda podrazumeva uklanjanje cele materice zajedno sa grlićem, gornjim delom rodnice i okolnim limfnim čvorovima. Radikalna histerektomija je najčešće korišćena metoda lečenja kod stadijuma IB karcinoma grlića materice.
- Radikalna trahelektomija: Ova metoda se primenjuje kod mlađih žena koje žele da sačuvaju mogućnost rađanja. Podrazumeva uklanjanje celog grlića materice zajedno sa gornjim delom rodnice, uz očuvanje tela materice.
- Kombinovana hirurgija i radioterapija: Ukoliko tumor ima veću dubinu invazije ili zahvata limfne čvorove, hirurško lečenje se često kombinuje sa radioterapijom, kako bi se postigao bolji terapijski efekat.
Kod radikalne histerektomije, hirurg uklanja celu matericu zajedno sa grlićem, gornjim delom rodnice i okolnim limfnim čvorovima. Ovaj zahvat je opsežniji i zahtevniji u odnosu na konizaciju ili trahelektomiju, pa stoga nosi i veći rizik od komplikacija poput krvarenja, infekcije, oštećenja mokraćne bešike ili creva.
Radikalna trahelektomija je metoda izbora kod mlađih žena sa karcinomom grlića materice u stadijumu IB, koje žele da sačuvaju mogućnost rađanja. Ovaj zahvat podrazumeva uklanjanje celog grlića materice, uz očuvanje tela materice i jajnika. Ova metoda zahteva veoma iskusnog hirurga, a i dalje nosi rizik od komplikacija poput krvarenja, infekcije ili oštećenja mokraćne bešike.
Ukoliko postoji rizik od širenja bolesti na limfne čvorove ili dublja invazija tumora, hirurško lečenje se često nadopunjuje radioterapijom, bilo pre ili posle operacije. Ova kombinovana terapija može dovesti do dodatnih komplikacija poput limfedema, oštećenja creva ili mokraćne bešike.
Ključne razlike u lečenju stadijuma IA i IB
Glavne razlike u lečenju karcinoma grlica materice između stadijuma IA i IB ogledaju se u sledećem:
- Obim hirurške intervencije: Kod stadijuma IA, hirurško lečenje je manje invazivno i uglavnom podrazumeva konizaciju, trahelektomiju ili radikalnu trahelektomiju. Kod stadijuma IB, hirurško lečenje je agresivnije i uglavnom podrazumeva radikalnu histerektomiju ili radikalnu trahelektomiju.
- Očuvanje fertilnosti: Kod stadijuma IA, postoji mogućnost primene konzervativnijih hirurških metoda poput trahelektomije, koje omogućavaju očuvanje mogućnosti rađanja. Kod stadijuma IB, ova mogućnost je znatno ograničenija, s obzirom na veću invazivnost tumora.
- Potreba za dodatnom radioterapijom: Kod stadijuma IA, ukoliko hirurško lečenje u potpunosti ukloni tumor, dodatna radioterapija najčešće nije potrebna. Kod stadijuma IB, često se primenjuje kombinovana hirurško-radioterapijska terapija, naročito u slučajevima dublje invazije tumora ili zahvaćenosti limfnih čvorova.
- Rizik od komplikacija: Budući da su hirurške metode kod stadijuma IB agresivnije, one nose i veći rizik od komplikacija poput krvarenja, infekcije, oštećenja mokraćne bešike ili creva. Kombinovana terapija sa radioterapijom dodatno povećava ovaj rizik.
- Prognoze i stope preživljavanja: Generalno, petogodišnje stope preživljavanja za stadijum IA karcinoma grlića materice kreću se oko 90%, dok za stadijum IB one iznose oko 80-85%. Ova razlika ukazuje na bolju prognozu kod ranijih stadijuma bolesti.
Zaključak
Rana dijagnoza i pravovremeno lečenje karcinoma grlića materice ključni su za postizanje boljih terapijskih rezultata i poboljšanje kvaliteta života pacijentkinja. Razlike u lečenju između stadijuma IA i IB karcinoma grlića materice ogledaju se u obimu hirurške intervencije, mogućnosti očuvanja fertilnosti, potrebi za dodatnom radioterapijom i riziku od komplikacija.
Kod stadijuma IA, lečenje je uglavnom manje invazivno i konzervativnije, sa većom mogućnošću očuvanja plodnosti. Kod stadijuma IB, lečenje podrazumeva agresivnije hirurške metode, uz češću primenu kombinovane hirurško-radioterapijske terapije. Ova razlika u terapijskom pristupu direktno utiče na prognozu i stope preživljavanja pacijentkinja.
karcinom grlica materice – Stadijum II
U okviru stadijuma II, postoji razlika u načinu lečenja između dva podstadijuma: IIA i IIB.
Stadijum IIA:
- Hirurško lečenje: U ovom stadijumu, tumor se može odstraniti hirurški. Konizacija ili totalna abdominalna histerektomija su opcije koje se razmatraju, a odluka zavisi od veličine tumora i zdravstvenog stanja pacijentkinje.
- Radioterapija: Ukoliko tumor pokazuje znake agresivnosti ili ako su prisutni faktori rizika, dodatna terapija zračenjem može biti preporučena kako bi se smanjio rizik od recidiva.
Stadijum IIB:
- Hirurško lečenje: Hiruška intervencija može biti kompleksnija zbog mogućeg zahvatanja okolnih tkiva ili limfnih čvorova. U ovom slučaju, totalna histerektomija uz uklanjanje limfnih čvorova je često neophodna.
- Kombinovana terapija: Radioterapija je često primarni način lečenja u stadijumu IIB zbog širenja tumora u okolna tkiva. Kemo-radioterapija može biti preporučena kao način za povećanje efikasnosti zračenja i smanjenje tumorskih masa pre operacije.
Razlika između stadijuma II A i II B leži u stepenu invazivnosti tumora i zahvatanju okolnih struktura, što direktno utiče na izbor terapije. Dok kod II A može biti moguće primeniti manje invazivne hirurške metode lečenja, kod II B je obično potrebna agresivnija terapija zbog širenja bolesti.
karcinom grlica materice – Stadijum III:
- Radioterapija: Kombinovana sa hemoterapijom kao primarna terapija. Ovaj pristup pomaže da se tumor smanji pre eventualne hirurške intervencije.
- Hirurško lečenje: U nekim slučajevima tumor može postati operabilan nakon hemio-radioterapije.
karcinom grlica materice – Stadijum IV:
- Hemoterapija: Sistematsko lečenje kako bi se kontrolisala bolest.
- Palijativna nega: Fokus na ublažavanje simptoma i poboljšanje kvaliteta života.
Zaključak – karcinom grlica materice
Karcinom grlica materice je ozbiljna bolest koja zahteva pravovremenu dijagnostiku i lečenje. S obzirom na to da mnogi slučajevi mogu biti asimptomatski u ranim fazama, važno je redovno obavljati ginekološke preglede i PAP testove. Razumevanjem ovog oblika raka i njegovih simptoma, pacijentkinje mogu preduzeti korake ka očuvanju svog zdravlja i blagostanja.
Stoga, rana dijagnoza i pravovremeno prepoznavanje stadijuma bolesti imaju ključnu ulogu u odabiru adekvatnog terapijskog pristupa i postizanju optimalnih rezultata lečenja karcinoma grlića materice.
Za dodatne informacije ili pitanja, obavezno se posavetujte sa svojim ginekologom-hirurgom.
Vaš Pregled i konsultaciju kod dr. Radovića možete zakazati klikom na dugme KONTAKT.
Zbog angažovanosti više ginekologa u ordinaciji potrebno je naglasiti ime lekara koga želite odabrati za vaš pregled!
Autori teksta:
- IT-SEO i medicinski tim
- dr M. Radovića
- Nacionalna škola za Kolposkopiju, patologiju cerviksa, vagine i vulve -Beograd 1994. god
- Nacionalna škola Ultrazvuka u ginekologiji i akušerstvu -Beograd 1993. god
- Član udruženja za Uroginekološku i Vaginalnu rekonstruktivnu hirurgiju za istočnu Evropu od 2016 god.
Klinika za ginekologiju i akušerstvo, Univerzitetski Klinički Centar Srbije